Koşmak
için seçtiğimiz zemin, hem konfor hem de sağlık açısından çok önemlidir. Mümkün
olduğu kadar ilk tercihimiz yumuşak zeminler (toprak, tartan pist vb.) olsa da,
şehir yaşamında böylesi alanları gerek ulaşım, gerekse zaman elverişsizliği
gibi nedenlerle kullanamayabiliriz. Hal böyle olunca beton veya asfalt zemin
arasında tercih yapmak durumunda kalıyoruz.
Gönül
isterdi ki Central Park gibi bizim de parklarımız ve doyasıya koşabileceğimiz,
spor yapabileceğimiz alanlarımız oldukça kısıtlı. Ülkemizde genelde ormanlar
kesilip köprü, parklar yıkılıp AVM yapılmakta, Validebağ gibi doğal koru
alanları ise, ne yazık ki yapılaşmaya açılmakta.
“Peki,
nerede koşacağız?” En kolay iki alternatif olarak asfalt veya beton
kaldırım/yol karşımıza çıkmakta. Hangisi dediğimizde daha yumuşak olduğu
düşüncesiyle çoğunluğumuz için asfalt tercihi öne çıkmakta. Buradan yola
çıkarak Beton ve asfalt zeminleri arasında biraz daha fikir sahibi olmak için
küçük bir çalışma yaptık ve Anadolu yakasında spor yapmak için en fazla
kullanılan alanların başında gelen Caddebostan sahilini seçtik.
Schmidt çekici |
Schmidt çekici ile test |
Yaptığımız bu çalışmada, betonun üniformluğunu test etmek ve basınç dayanımını tahmin etmek
için kullanılan tahribatsız bir deney aleti olan Schmidt çekici kullanıldı.
Cihazı kullananlar bilir. Noktasal (yaklaşık 1 cm²)
alanda, boşluk, sert/yumuşak malzeme olabileceğinden kesin sonuç
vermez. Hata oranı bu nedenle yüksektir. Ancak, cihazın bu yanılma payını en
aza indirmek amacıyla daha önce laboratuvar ortamında yapılan birçok test
sonucu, oluşturulan denklem kullanılarak bulunan sonuçlar enterpole edilmiştir.
Ölçümler, Dalyan-Caddebostan
Migros sahil yolu arasında yer alan beton ve asfalt 10 ayrı nokta ile çok
anlamlı olmamasına rağmen toprak ( kırmızı halı) zemin de iki nokta dâhil olmak üzere toplam
12 noktada yapılmıştır.
Caddebostan Yürüyüş ve
Bisiklet yolu |
|||||||||||
Deney Yeri
|
A1
|
A2
|
A3
|
A4
|
A5
|
Asfalt Ort.
|
|||||
CADDEBOSTAN ASFALT
|
24
|
26
|
25
|
25
|
34
|
20
|
20
|
20
|
18
|
12
|
|
22
|
30
|
20
|
19
|
28
|
24
|
20
|
24
|
22
|
20
|
|
|
28
|
22
|
18
|
30
|
26
|
24
|
20
|
20
|
20
|
20
|
|
|
22
|
22
|
22
|
22
|
22
|
22
|
20
|
20
|
18
|
20
|
|
|
24
|
22
|
20
|
22
|
20
|
24
|
20
|
28
|
18
|
20
|
|
|
Ort.Rebound
|
24
|
22
|
24
|
21
|
19
|
|
|||||
N/mm²
|
23
|
18
|
23
|
16
|
11
|
18
|
|||||
Kgf/cm²
|
221
|
180
|
226
|
157
|
105
|
178
|
|||||
|
|
|
|||||||||
Caddebostan Yürüyüş ve
Bisiklet yolu altı |
|||||||||||
CADDEBOSTAN BETON
|
28
|
32
|
38
|
20
|
32
|
38
|
40
|
43
|
42
|
48
|
|
28
|
24
|
26
|
29
|
31
|
38
|
44
|
43
|
48
|
44
|
|
|
27
|
29
|
30
|
29
|
46
|
38
|
45
|
46
|
44
|
40
|
|
|
32
|
26
|
38
|
29
|
38
|
36
|
43
|
44
|
46
|
44
|
|
|
28
|
24
|
28
|
26
|
30
|
36
|
43
|
44
|
40
|
44
|
|
|
Ort.Rebound
|
29
|
32
|
35
|
43
|
44
|
|
|||||
N/mm²
|
32
|
40
|
47
|
64
|
66
|
50
|
|||||
Kgf/cm²
|
317
|
390
|
464
|
629
|
650
|
490
|
|
Caddebostan toprak zemin
|
|
|||||||||
CADDEBOSTAN
HALI |
|||||||||||
20
|
20
|
17
|
28
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16
|
18
|
15
|
16
|
|
|
|
|
|
|
|
|
20
|
18
|
18
|
16
|
|
|
|
|
|
|
|
|
20
|
18
|
16
|
18
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ort.Rebound
|
19
|
18
|
|
|
|
|
|
|
|
||
N/mm²
|
11
|
9
|
|
|
|
|
|
|
10
|
||
Kgf/cm²
|
103
|
87
|
|
|
|
87
|
Tablodan da görüleceği gibi (tahminlerimizle
de örtüşen) en yüksek dayanım (birim alana düşen yük) ortalaması,
·
Beton zeminde 490 Kgf/cm²,
·
Asfalt zeminde 178 Kgf/cm² ve
·
Toprak zeminde 96 Kgf/cm²
Bu
sonuçlar çok anlamlı gelmeyebilir. Ancak, buradan hareketle beton ve asfaltın
elastisite modülüne baktığımızda beton için 20000-35000 MPa, asfalt için ise
2000-3500 MPa aralığında olduğunu görürüz. (1Megapascal, yaklaşık 10 Kgf/cm²)
Koşarken
zemine uyguladığımız yük, bu rakamlara baktığımızda çok hafif kalmakta,
dolayısıyla zeminin dayanımı, elastisite modülü gibi parametreler çok anlamlı değildir.
Ancak, zeminin sertliğini ve koşuya
etkisini, hepimizin bildiği Newton’un üçüncü yasası olan "etki-tepki"
prensibiyle açıklamak daha doğru olacaktır.
Örneğin
belirli bir yükseklikten yere bıraktığımız top ile aynı yükseklikten aynı
zemine kuvvetle ittiğimiz topu göz önüne getirebiliriz. Biz topu yere atma şiddetimizi arttırırsak,
topun bize dönüş şiddeti de aynı oranda artacaktır. Yani her etki, kendisine
eşit kuvvette ve ters yönde bir tepki yaratmaktadır. Kısaca “Eğer sen bir şeyi
itiyorsan, o her zaman seni geri itecektir. Kaba bir tabirle, “Sana bir
çarparım bir de duvar çarpar” ifadesi de olduğu gibi, zeminle koşu tarzımız
arasında benzerlik yok mu sizce?
Sonuç
olarak evet zemin önemlidir ancak koşu tarzımız, özellikle zemine ve basış türüne göre
seçeceğimiz ayakkabı daha da önemlidir. Sert zeminlerde eklemlerinize baskıyı
minimuma indirmesi için mutlaka yastıklaması güçlü bir ayakkabı seçmenizde
fayda var.
Not: Ölçümlerin yapılmasında
yardımcı olan Jeofizik Mühendisi Sn. Cemalettin Başak’a teşekkür ederim.